લોકસભા અધ્યક્ષ અને ભાજપના સાંસદ ઓમ બિરલાની પુત્રીએ તાજેતરમાં યુપીએસસીની પરીક્ષા આપી હતી. પ્રથમ પ્રયાસમાં અંજલી બિરલાને આઈએએસ અધિકારી તરીકે પસંદ કર્યા પછી, સાંસદ સુપ્રિયા સુલે સહિત વિવિધ નેતાઓ દ્વારા તેમને અભિનંદન આપવામાં આવ્યા હતા. સોશિયલ મિડિયા પર, જોકે, એવો દાવો કરવામાં આવે છે કે “લોકસભા અધ્યક્ષ ઓમ બિરલાની પુત્રી અંજલી બિરલાની કોઈ પણ પરીક્ષા લીધા વિના જ પસંદગી કરવામાં આવી.”
ફેક્ટ ક્રેસન્ડોની પડતાલમાં આ દાવો ખોટો સાબિત થયો છે. કારણ કે, લોકસભા અધ્યક્ષ ઓમ બિરલાની પુત્રી પરીક્ષા લીધા વિના આઈએએસ અધિકારી બની ન હતી. તેણે નિયમિત પરીક્ષા આપીને આ સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું છે. સોશિયલ મીડિયા પર તેની પસંદગી અંગે કરવામાં આવેલા દાવા અસત્ય છે.
શું દાવો કરવામાં આવી રહ્યો છે.?
Jignesh Muchchdiya નામના ફેસબુક યુઝર દ્વારા તારીખ 06 જાન્યુઆરી 2021ના એક પોસ્ટ શેર કરવામાં આવી હતી. આ પોસ્ટમાં દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે, “લોકસભા અધ્યક્ષ ઓમ બિરલાની પુત્રી અંજલી બિરલાની કોઈ પણ પરીક્ષા લીધા વિના જ પસંદગી કરવામાં આવી.”
FACT CHECK
સૌ પ્રથમ, ચાલો શોધી કાીએ કે ‘બાજુનો પ્રવેશ’ એટલે શું. ખાનગી ક્ષેત્રના વરિષ્ઠ હોદ્દા પર કાર્યરત પ્રતિભાશાળી અધિકારીઓની વિવિધ સરકારી વિભાગોમાં સચિવ, નિયામક અથવા સંયુક્ત સચિવની જગ્યાઓ પર સીધી નિમણૂક છે. કેન્દ્ર સરકારે 2017 માં સિવિલ સર્વિસની પરીક્ષાઓમાં સીધી ભરતીની સાથે ‘લેટરલ પ્રવેશ’ આપવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો.
સરકાર આઈએએસ અધિકારીઓની અછત હોવાથી ખાનગી કંપનીઓમાં અધિકારીઓ અને સામાજિક કાર્યકરોને તક આપીને સમસ્યાનું નિરાકરણ લાવવા માંગતી હતી. ટૂંકમાં, પરીક્ષા આપ્યા વિના તમારા વ્યક્તિગત અનુભવના આધારે આઈએએસ અધિકારી બનવાની આ રીત છે.
તો શું આવી પરીક્ષા લીધા વિના અંજલી બિરલાએ ‘લેટરલ એન્ટ્રી’ કરી હતી?
સૌ પ્રથમ, અંજલી બિરલા ફક્ત 23 વર્ષની છે. તેથી, ખાનગી કંપનીના અનુભવમાંથી તેને આઈએએસ (‘બાજુની પ્રવેશ’) તરીકે પસંદ કરવાનું શક્ય નથી.
4 જાન્યુઆરીએ યુપીએસસીએ સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષા (2019) માટે અનામત યાદીની જાહેરાત કરી. તેમાં કુલ 89 ઉમેદવારો છે. અંજલી બિરલા આ યાદીમાં 67માં ક્રમે છે. તેની સાથે તેનો સીરીયલ નંબર પણ બતાવવામાં આવ્યો છે.
આ સૂચિની જાહેરાત કરતી વખતે આયોગે સ્પષ્ટ કહ્યું છે કે આ 89 વ્યક્તિઓની એકીકૃત અનામત યાદી છે. સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષાનું અંતિમ પરિણામ (2019) ગત વર્ષે 4 ઓગસ્ટના રોજ જાહેર થયું હતું. તે સમયે, કમિશને પ્રથમ વખત 927 ખાલી જગ્યાઓ માટે 829 ઉમેદવારોના પરિણામો જાહેર કર્યા હતા અને અનામત યાદી પણ તૈયાર કરી હતી.
અહીં નોંધવાની વાતનો મુદ્દો એ છે કે કોઈ ઉમેદવાર યુ.પી.એસ.સી. પરીક્ષા આપવા માટે આવ્યો હોય તો જ આ યાદીમાં તેનું નામ જોવા મળે છે. અલબત્ત, અંજલી બિરલાનું નામ આ યાદીમાં છે, જેનો અર્થ છે કે તેણે યુપીએસસીની પરીક્ષા પાસ કરી છે.
આઈએએસ અધિકારી બનવા માટે કોઈપણ ઉમેદવારને ત્રણ તબક્કામાંથી પસાર થવું પડે છે.
1. પૂર્વ પરીક્ષા
2. મુખ્ય પરીક્ષા
3. ઇન્ટરવ્યુ
સૌ પ્રથમ ઉમેદવારો પૂર્વ પરીક્ષા આપે છે. આ પરીક્ષા પાસ કરનારાઓ જ મુખ્ય પરીક્ષા માટે પાત્ર છે. મુખ્ય પરીક્ષામાં જેની પસંદગી કરવામાં આવે છે તેમને કમિશન દ્વારા ઇન્ટરવ્યુ માટે બોલાવવામાં આવે છે. છેવટે, મુખ્ય પરીક્ષાના ગુણ અને ઇન્ટરવ્યુના આધારે ઉમેદવારની પસંદગી કરવામાં આવે છે. આ પસંદગીનો અર્થ એ છે કે અંતિમ પરિણામ જાહેર કરવામાં આવ્યું છે.
અંજલી બિરલાએ આ ત્રણેય તબક્કાઓ પાર કરી દીધા છે.
સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષા (2019) ની પૂર્વ પરીક્ષાનું પરિણામ અને મુખ્ય પરીક્ષાનું પરિણામ કમિશનની વેબસાઇટ પર ઉપલબ્ધ છે. આ બંને પરિણામોમાં અંજલી બિરલાનો સીરીયલ નંબર (0851876) છે. એટલે કે, તેણીએ આ બંને પરીક્ષાઓ પાસ કર્યા પછી, તે ઇન્ટરવ્યૂ માટે ક્વોલિફાય થઈ હતી.
ત્યારબાદ અમે પસંદ કરેલા ઉમેદવારોના ઇન્ટરવ્યૂના સમયપત્રકની શોધ કરી. તેમાં અંજલી બિરલાનો સીરીયલ નંબર (0851876) પણ છે. 20 માર્ચ, 2020 ના રોજ તેને 1 વાગ્યે ઇન્ટરવ્યુ માટે બોલાવવામાં આવી હતી. ઉલ્લેખનીય છે કે, અંજલીએ તે જ દિવસે (20 માર્ચે) તેના ઇન્સ્ટાગ્રામ એકાઉન્ટ પર સેન્ટ્રલ કમિશન ઓફિસમાંથી એક ફોટો શેર કર્યો હતો.
આ અનામત સૂચિ શું છે?
એવો આક્ષેપ કરવામાં આવે છે કે સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષા (2019)નું અંતિમ પરિણામ 4 ઓગસ્ટ, 2020 ના રોજ આવ્યું હતું અને જોકે અંજલીનું નામ તેમાં નહોતું, પરંતુ અનામત સૂચિની ઘોષણા કરીને ઇરાદાપૂર્વક તેની પસંદગી કરવામાં આવી હતી.
જો કે, આ આક્ષેપ પણ પાયાવિહોણા છે. આ કારણ છે કે યુપીએસસી પરીક્ષાનું અંતિમ પરિણામ જાહેર કરતી વખતે એક અનામત સૂચિ પણ બનાવવામાં આવે છે. સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષા નિયમો, 2019 ના નિયમ -16 (4) અને (5) આવા આરક્ષણ બનાવવાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
જો ઓપન કેટેગરીમાં પસંદ થયેલ અનામત કેટેગરીના ઉમેદવારો (જનરલ / ઓપન) આરક્ષિત પદ પ્રમાણે સેવા અને કેડરની પસંદગી કરે તો ખુલ્લી બેઠક ખાલી થઈ શકે છે. જો આવું થાય, તો અનામત સૂચિ પરના ઉમેદવારોને તેમાં ભરવાની તક આપવામાં આવે છે. ટૂંકમાં, તે એક પ્રકારની પ્રતીક્ષા સૂચિ છે.
અંતિમ પરિણામોમાં પસંદ કરેલા ઉમેદવારોની પસંદગીની સૂચિ પસંદગી પ્રક્રિયાની સમાપ્તિ સુધી ગુપ્ત રાખવામાં આવે છે. તેથી, અંજલી બિરલાની ગેરકાયદેસર પસંદગી કરવામાં આવી ન હતી.
પરિણામ
આમ, અમારી પડતાલમાં ઉપરોક્ત પોસ્ટ ખોટી સાબિત થાય છે. કારણ કે, લોકસભા અધ્યક્ષ ઓમ બિરલાની પુત્રી પરીક્ષા લીધા વિના આઈએએસ અધિકારી બની ન હતી. તેણે નિયમિત પરીક્ષા આપીને આ સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું છે. સોશિયલ મીડિયા પર તેની પસંદગી અંગે કરવામાં આવેલા દાવા અસત્ય છે.
Title:શું ખરેખર ઓમ બિરલાની પુત્રી પરિક્ષા આપ્યા વગર જ IAS ઓફિસર બની ગઈ…?
Fact Check By: Yogesh KariaResult: False
