પ્રખ્યાત ગાયક મોહમ્મદ રફી દ્વારા ગવાયેલું એક ગીત સોશિયલ મીડિયા પર શેર કરવામાં આવ્યું છે, જેમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે, “પાકિસ્તાનના કહેવા પર કાશ્મીર વિશેના ગીત પર ભારત દ્વારા પ્રતિબંધ મુકવામાં આવ્યો હતો.”
ફેક્ટ ક્રેસન્ડોની પડતાલમાં આ દાવો ખોટો સાબિત થયો છે. કારણ કે, મોહમ્મદ રફી દ્વારા ગવાયેલ ‘કાશ્મીર ના દેંગ’ ગીત પર ભારત સરકારે પ્રતિબંધ મૂક્યો ન હતો. તે ગીતને ફિલ્મમાંથી બાકાત કરવામાં આવ્યું ન હતું. આ ગીત સાથે કરવામાં આવેલો દાવો ખોટો છે.
શું દાવો કરવામાં આવી રહ્યો છે.?
Ajay Trivedi નામના ફેસબુક યુઝર દ્વારા તારીખ 19 ઓગસ્ટ 2021ના એક પોસ્ટ શેર કરવામાં આવી હતી. આ પોસ્ટમાં દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે, “પાકિસ્તાનના કહેવા પર કાશ્મીર વિશેના ગીત પર ભારત દ્વારા પ્રતિબંધ મુકવામાં આવ્યો હતો.”
FACT CHECK
સૌથી પહેલા જોઈએ કે આ ગીત ક્યાં ફિલ્મનું છે. કિવર્ડ્સ દ્વારા કરવામાં આવેલી શોધમાં જાણવા મળ્યું કે આ ગીત 1966ની ફિલ્મ ‘જોહર ઇન કાશ્મીર’નું હતું. આય. એસ. જોહર દ્વારા નિર્દેશિત, ચાલીસના દાયકામાં કાશ્મીરના ભાગલાની પૃષ્ઠભૂમિ સામેનું છે.
આ ગીત ‘શેમારૂ’ મ્યુઝિક કંપનીની ઓફિશિયલ યુટ્યુબ ચેનલ પર અપલોડ કરવામાં આવ્યું છે. તમે તેને નીચે જોઈ શકો છો. મોહમ્મદ રફી દ્વારા ગવાયેલું આ ગીત કલ્યાણજી-આણંદજીએ કમ્પોઝ કર્યું છે અને ઈન્દિવરે લખ્યું છે.
ફિલ્મ ‘જોહર ઇન કાશ્મીર’ યુ ટ્યુબ પર ઉપલબ્ધ છે. તમે ફિલ્મમા 45.40 મિનિટથી આ ગીત જોઈ શકો છો. ફિલ્મમાં મુસ્લિમ નાયક એક ગીત દ્વારા ભારત અને કાશ્મીરની પ્રશંસા કેવી રીતે કરી શકાય તે દર્શાવવા માટે આ ગીત ગાય છે.
ગીત કહે છે કે, ભલે ગમે તે થાય, અમે (ભારતીયો) ક્યારેય કાશ્મીર છોડતા નથી, આ ગીતમાં ભારતીય સેનાના યુદ્ધ પરાક્રમનું પણ વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. એવું પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે દેશને ધર્મના આધારે વિભાજિત કરવામાં આવશે નહીં.
જવાનની હિંમત, આ અર્જુન સિંહની બહાદુરી છે
મોટા થતાં, તે અવરોધ તોડી નાખે છે
કિયા ચૌધરીએ પેટન ટેન્ક્સને દૂર કર્યા
એક નાના છોકરાએ એક મહાન કામ કર્યું
ધર્મના નામે આ દેશનું વિભાજન કરી શકાતું નથી.
આ શરીર ભારતનું છે, તેને ક્યારેય કાપી શકાતું નથી
ગીત પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો કે કેમ તે અંગે કોઈ સત્તાવાર સમાચાર અથવા માહિતી જાહેર કરવામાં આવી નથી. તેથી ફેક્ટ ક્રેસેન્ડોએ મોહમ્મદ રફીના ચિરંજીવ શાહિદ રફીનો સંપર્ક કર્યો. તેમણે કહ્યું કે ગીત વિશેનો દાવો ખોટો છે.
“મારા પિતાના કોઈ પણ ગીત પર ક્યારેય પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો નથી. આ ગીત ફિલ્મમાં પણ છે. તેથી, તેના પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો, આ દાવો પાયાવિહોણો છે.” તેમણે કહ્યું.
ફિલ્મ સેન્સર બોર્ડે આ ગીત સામે વાંધો હતો કે કેમ તેની પણ તપાસ કરી હતી. 17 ડિસેમ્બર 1966 ના રોજ પ્રકાશિત થયેલા ગેઝેટ રિપોર્ટમાં સેન્સર બોર્ડ દ્વારા સૂચવવામાં આવેલા ફેરફારોની યાદી છે. પાના નં. ચાર પાસે કાશ્મીરમાં ફિલ્મ જોહરમાં કાપ અંગે માહિતી છે.
તદનુસાર, સેન્સર બોર્ડે ગીતમાંથી માત્ર બે શબ્દો ‘હાજી પીર’ દૂર કરવા કહ્યું હતું. છેલ્લા ગીતમાં આ શબ્દો નથી. સેન્સર બોર્ડે ગીતને કાઢી નાખવા અથવા પ્રતિબંધિત કરવાનો કોઈ ઉલ્લેખ કર્યો નથી.
પરિણામ
આમ, અમારી પડતાલમાં ઉપરોક્ત પોસ્ટ ખોટી સાબિત થાય છે. કારણ કે, મોહમ્મદ રફી દ્વારા ગવાયેલ ‘કાશ્મીર ના દેંગ’ ગીત પર ભારત સરકારે પ્રતિબંધ મૂક્યો ન હતો. તે ગીતને ફિલ્મમાંથી બાકાત કરવામાં આવ્યું ન હતું. આ ગીત સાથે કરવામાં આવેલો દાવો ખોટો છે.
Title:શું પાકિસ્તાનના કહેવાથી ભારતે મોહમ્મદ રફીના ગીત પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો…?
Fact Check By: Yogesh KariaResult: False
