શું ખરેખર યુએનએસસીમાં ભારતને વીટો પાવર મળ્યો…? જાણો શું છે સત્ય….

ભારતને હજુ સુધી UNSCમાં વીટો પાવર મળ્યો નથી. UN ની સત્તાવાર વેબસાઇટ પર આ વિશે કોઈ માહિતી નથી.

તાજેતરમાં, એક સોશિયલ મીડિયા પોસ્ટ વાયરલ થઈ હતી જેમાં દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે ભારતને UNSC માં વીટો પાવર મળ્યો છે. 

શું દાવો કરવામાં આવી રહ્યો છે.?

સોશિયલ મીડિયા યુઝર્સ દ્વારા તારીખ 04 ઓક્ટોબર 2025ના એક પોસ્ટ શેર કરવામાં આવી હતી. આ પોસ્ટમાં દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે, “ભારતને UNSC માં વીટો પાવર મળ્યો છે.”

Facebook | Fb post Archive 

FACT CHECK

ઉપરોક્ત પોસ્ટમાં કરવામાં આવેલા દાવાની સત્યતા તપાસવી જરૂરી જણાતા અમે અમારી પડતાલ/તપાસ કાર્યવાહી શરૂ કરી હતી. 

અમે સંબંધિત કીવર્ડ શોધ કરીને અમારી તપાસ શરૂ કરી. જોકે, અમને કોઈ વિશ્વસનીય સમાચાર મળ્યા નથી જેમાં જણાવવામાં આવ્યું હોય કે ભારતને UNSCમાં વીટો પાવર મળ્યો છે.

યુએનની સત્તાવાર વેબસાઇટ જણાવે છે કે, “યુએન ચાર્ટર, કલમ 23 મુજબ, “સુરક્ષા પરિષદમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્રના પંદર સભ્યો હશે.”

સુરક્ષા પરિષદમાં 15 સભ્યો છે:

વીટો પાવર ધરાવતા 5 કાયમી સભ્યો:

ચીન

ફ્રાન્સ

રશિયન ફેડરેશન

યુનાઇટેડ કિંગડમ ઓફ ગ્રેટ બ્રિટન અને ઉત્તરી આયર્લેન્ડ

યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ઓફ અમેરિકા

10 બિન-કાયમી સભ્યો, જેમાંથી પાંચ દર વર્ષે જનરલ એસેમ્બલી દ્વારા બે વર્ષના કાર્યકાળ માટે ચૂંટાય છે.

મૂળમાં, સુરક્ષા પરિષદના 11 સભ્યો હતા: 5 કાયમી અને 6 બિન-કાયમી સભ્યો. 1963 માં, જનરલ એસેમ્બલીએ સુરક્ષા પરિષદના સભ્યપદને વધારવા માટે ચાર્ટરમાં સુધારાની ભલામણ કરી:

17 ડિસેમ્બર 1963ના રોજ A/RES/1991 (XVIII)

31 ઓગસ્ટ 1965ના રોજ અમલમાં આવ્યું

સદસ્યતા 11 થી વધારીને 15 કરી

જરૂરી હકારાત્મક મતોની સંખ્યા 7 થી બદલીને 9 કરી

માટે પેટર્ન સેટ કરો ભૌગોલિક પ્રતિનિધિત્વ નીચે મુજબ છે:

આફ્રિકન અને એશિયન રાજ્યોમાંથી 5

પૂર્વીય યુરોપિયન રાજ્યોમાંથી 1

લેટિન અમેરિકન રાજ્યોમાંથી 2

પશ્ચિમ યુરોપિયન અને અન્ય રાજ્યોમાંથી 2

સામાન્ય સભાના કાર્યપદ્ધતિના નિયમો (A/520/Rev.20) ના નિયમો 142-144 સુરક્ષા પરિષદની ચૂંટણીઓ સાથે સંબંધિત છે.

યુએન ચાર્ટરની કલમ 27(3) જણાવે છે કે, બિન-પ્રક્રિયાગત બાબતો પર સુરક્ષા પરિષદમાં મતદાન “કાયમી સભ્યોના સહમત મતો સહિત નવ સભ્યોના હકારાત્મક મત દ્વારા કરવામાં આવશે” – આને ઘણીવાર કાયમી સભ્યોનો વીટો પાવર કહેવામાં આવે છે.”

વેબસાઇટમાં ભારતનો ઉલ્લેખ એવા દેશ તરીકે કરવામાં આવ્યો નથી જેની પાસે વીટો પાવર છે.

વેબસાઇટ અનુસાર, UNSCના કાયમી સભ્યો એવા 5 દેશો (ચીન, ફ્રાન્સ, રશિયન ફેડરેશન, યુનાઇટેડ કિંગડમ ઓફ ગ્રેટ બ્રિટન અને ઉત્તરી આયર્લેન્ડ, અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ઑફ અમેરિકા) પાસે જ વીટો પાવર છે.

વીટો પાવર:

યુએનએસસી વીટો એ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદના પાંચ કાયમી સભ્યો (પી5) ની સત્તા છે જે કોઈપણ મહત્વપૂર્ણ ઠરાવને એક જ નકારાત્મક મતથી પસાર થવાથી અટકાવે છે. આ “વીટો પાવર” યુએન ચાર્ટરમાં સમાવિષ્ટ છે અને તેનો અર્થ એ છે કે ઠરાવને અપનાવવા માટે નવ હકારાત્મક મતોની જરૂર પડે છે, જેમાં પાંચેય કાયમી સભ્યોના સંમત મતોનો સમાવેશ થાય છે. કાયમી સભ્યની ગેરહાજરી અથવા ગેરહાજરી વીટો તરીકે ગણવામાં આવતી નથી.

સુરક્ષા પરિષદના અહેવાલની વેબસાઇટ જણાવે છે કે, “સ્થાયીતા ઉપરાંત, વીટો પાવર કદાચ યુએન ચાર્ટરમાં કાયમી અને બિન-કાયમી સભ્યો વચ્ચેનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ તફાવત છે. ચાર્ટરની કલમ 27(3) સ્થાપિત કરે છે કે કાઉન્સિલના તમામ મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયો” કાયમી સભ્યોના સંમત મતો” સાથે લેવા જોઈએ. વાર્ષિક કાર્યકારી પદ્ધતિઓની ચર્ચા દરમિયાન વીટોનો નિયમિતપણે ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે અને કાઉન્સિલની કાર્યકારી પદ્ધતિઓની લગભગ બધી ચર્ચાઓના સંદર્ભમાં સૌથી વધુ વારંવાર ઉઠાવવામાં આવતા વિષયોમાંનો એક છે.

કાયમી સભ્યો તેમના રાષ્ટ્રીય હિતોનું રક્ષણ કરવા, તેમની વિદેશ નીતિના સિદ્ધાંતને સમર્થન આપવા અથવા, કેટલાક કિસ્સાઓમાં, રાજ્ય માટે ખાસ મહત્વના એક મુદ્દાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે વીટોનો ઉપયોગ કરે છે. 16 ફેબ્રુઆરી 1946 થી – જ્યારે સોવિયેત સમાજવાદી પ્રજાસત્તાક સંઘ (યુએસએસઆર) એ લેબનોન અને સીરિયામાંથી વિદેશી સૈનિકો પાછા ખેંચવા અંગેના ડ્રાફ્ટ ઠરાવ પર પ્રથમ વીટો આપ્યો (S/PV.23) – વીટો 293 વખત રેકોર્ડ કરવામાં આવ્યો છે…”

અમે સંયુક્ત રાષ્ટ્રની સત્તાવાર યુટ્યુબ ચેનલ પર શોધ કરી, પરંતુ કોઈ અહેવાલ મળ્યો નથી જેમાં જણાવાયું છે કે કે ભારતને વીટો પાવર મળ્યો છે.

આનાથી સ્પષ્ટ થાય છે કે ભારતને હજુ સુધી વીટો પાવર મળ્યો નથી.  

પરિણામ

આમ, અમારી પડતાલમાં ઉપરોક્ત પોસ્ટ ખોટી સાબિત થાય છે, કારણ કે, ભારતને હજુ સુધી UNSCમાં વીટો પાવર મળ્યો નથી. UN ની સત્તાવાર વેબસાઇટ પર આ વિશે કોઈ માહિતી નથી.

(જો તમારી પાસે પણ સોશિયલ મિડિયાના માધ્યમથી કોઈ શંકાસ્પદ મેસેજ, પોસ્ટ, ફોટો અને વિડિયો અથવા સમાચાર હોય, તો તેની સત્યતા જાણવા માટે તમે અમને અમારા વોટ્સઅપ ફેક્ટલાઈન નંબર (9049053770) પર મોકલો. અમારા લેટેસ્ટ ફેક્ટ ચેક વાંચવા માટે Facebook, Instagram અને Twitter પર Fact Crescendoને ફોલો કરો.)